De bijeenkomst begon met een presentatie van Michael Hameleers (UvA), die een uitgebreid state-of-the art overzicht gaf van onderzoek naar desinformatie en factchecken. Vervolgens presenteerde Dian van Huijstee (VU) haar promotie-onderzoek over het aanhoudende persuasieve effect van misinformatie, ook na correctie.

Na hun presentaties gingen beiden wetenschappers onder leiding van moderator Peter Burger in gesprek met factcheckers Ferre Wouters en Enith Vlooswijk. Tijdens deze discussie, waarin ook de andere aanwezigen volop meededen, werd dieper ingegaan op het praktische nut van wetenschappelijk onderzoek naar factchecken.

Een belangrijke uitkomst van de discussie was dat er behoefte is naar onderzoek dat ‘in het wild’ wordt uitgevoerd. Op dit moment vindt veel onderzoek naar de effectiviteit van factchecks namelijk plaats in laboratoria, terwijl het niet evident is dat deze effecten hetzelfde werken in de praktijk.

Dian van Huijstee benadrukte verder een vaak vergeten punt, namelijk dat niet langer geloven in misinformatie na een factcheck niet hetzelfde is als er niet meer door beïnvloed worden. Als voorbeeld haalde ze haar onderzoek aan, waarin ze deelnemers een hotel liet beoordelen waar – zo luidde de misinformatie – bedwantsen zouden zitten. Na het lezen van een factcheck, waarin die foutieve informatie gecorrigeerd werd, geloofden deelnemers niet langer dat er bedwantsen in het hotel zaten. Toch had het wél nog invloed op hun beoordeling van het hotel: de deelnemers beoordelen het hotel negatiever dan voordat ze de misinformatie gezien hadden, ook al wisten ze inmiddels dat er feitelijk niks van deze informatie klopte.

Voor factchecker Ferre Wouters is dit niet per se problematisch, omdat hij het als zijn voornaamste doel ziet om mensen van juiste informatie te voorzien. “Het corrigeren van gedrag of overtuigingen ligt buiten de taak van factcheckers.” Desondanks is het volgens hem wel belangrijk om rekening te houden met de aanhoudende invloed van sommige misinformatie.

Ferre voegt toe de bijeenkomst als nuttig te hebben ervaren. “Het was een bijzondere ervaring om als factchecker in gesprek te gaan met factcheck-onderzoekers. Je merkt toch dat er een bepaalde kloof is tussen beide groepen over wat we precies onder een factcheck verstaan en wat we ermee willen bereiken. Omgekeerd bleek ik van verschillend onderzoek dat praktisch relevant is niet op de hoogte. Terwijl het als factchecker ook belangrijk is om de ‘facts’ van factchecken te kennen.”

Al met al kijkt BENEDMO terug op een waardevolle bijeenkomst. Vermeldenswaardig is hierbij de bijdrage van de NS, die door een staking in het westen van het land sommige deelnemers ertoe aanzette om met elkaar te carpoolen en zo het netwerken bevorderde.

Heb je ook interesse om lid te worden van het BENEDMO-netwerk? Als BENEDMO-lid heb je toegang tot een multidisciplinair netwerk van desinformatie-experts in Nederland en Vlaanderen, en neem je deel aan verschillende netwerkevenementen.