Drempels en uitdagingen

Veel laaggeletterden hebben weinig ervaring met digitale technologie. Voor sommigen is zelfs het gebruik van een muis of toetsenbord een uitdaging, laat staan het begrijpen van ingewikkelde onderwerpen zoals artificiële intelligentie (AI) of desinformatie. Taal speelt hierbij een grote rol. Anderstaligen missen soms de woordenschat om (des)informatie kritisch te bekijken, en oudere generaties struikelen vaak over Engelstalige termen. Veel mensen ervaren  angst of schaamte wanneer ze online worden misleid, waardoor laaggeletterden vaak aarzelen om hulp te zoeken of vragen te stellen. 

Professionals benadrukken dat ze vaak niet weten welke bronnen in de thuistaal van hun doelgroep betrouwbaar zijn. Dit maakt het nog moeilijker om goede informatie te vinden en te delen. Daarbij spelen sociale media en WhatsApp-groepen een grote rol in hoe informatie wordt ontvangen, maar deze versterken vaak ook de verspreiding van foutieve of misleidende berichten. Een ander knelpunt is het wantrouwen ten opzichte van officiële informatiekanalen. Voor sommige doelgroepen wekken deze eerder argwaan dan vertrouwen. Verder geven professionals aan dat laaggeletterden vaak weinig mentale ruimte hebben om zich zorgen te maken over desinformatie: ze hebben andere prioriteiten, zoals het regelen van hun dagelijkse verplichtingen. 

Wat werkt en wat is nodig?

De deelnemers zagen veel mogelijkheden om laaggeletterden beter te ondersteunen. Zo werd het belang benadrukt van laagdrempelige materialen zoals eenvoudige video’s en afbeeldingen. Deze moeten aansluiten bij de dagelijkse leefwereld van de doelgroep. Ook oefencentra zoals “digilabs”, waar mensen vragen kunnen stellen in hun eigen taal, kunnen een groot verschil maken.

Vertrouwen tussen lesgevers en de doelgroep blijkt essentieel. Lesgevers zijn vaak de eerste stap naar betrouwbare informatie, maar dit vraagt tijd en middelen om een band op te bouwen. Persoonlijke benaderingen, zoals huisbezoeken of ontmoetingen in buurthuizen, maken een groot verschil.

Aanbevelingen voor actie

In plaats van aparte cursussen over desinformatie, kan het thema beter verweven worden in bestaande activiteiten zoals workshops of lessen. Door onderwerpen zoals nepnieuws druppelsgewijs aan te pakken, wordt het toegankelijker voor de doelgroep. Daarnaast zijn trainingen voor professionals belangrijk, zodat zij zelfverzekerd en effectief met deze thema’s kunnen omgaan.

Ook samenwerking tussen organisaties is essentieel. Er is grote vraag naar een centraal platform om lesmateriaal en ervaringen te delen en vragen aan elkaar te stellen. Daarnaast is een lokale focus belangrijk in het bereiken van de doelgroep. Denk hierbij aan lokale media, maar ook aan sociale kringen. Hierbij is zichtbaarheid van groot belang: folders en affiches op plekken zoals buurthuizen, dokterspraktijken en religieuze centra kunnen veel mensen bereiken. 

Samen verder bouwen

Hoewel deze inzichten voorlopig zijn, maken ze duidelijk hoe belangrijk een persoonlijke, toegankelijke en op maat gemaakte aanpak is. In een wereld vol complexe technologie en desinformatie is het essentieel om kwetsbare groepen de juiste ondersteuning te bieden. Samen met experts, vertegenwoordigers van de doelgroep en andere partners willen we werken aan praktische oplossingen die echt verschil maken.

De inzichten uit deze labs zullen in het voorjaar worden gebundeld in een uitgebreid rapport dat de meest waardevolle aanbevelingen zal bevatten. Dit rapport zal dienen als een praktische gids voor ontwikkelaars van mediawijsheid interventies binnen onze netwerken. BENEDMO zal deze bevindingen gebruiken om te beoordelen of er nieuwe interventies en materialen moeten worden gecreëerd of dat bestaande interventies (en de professionals die deze uitvoeren) verder kunnen worden versterkt om deze uitdaging aan te gaan.

Heb je vragen over deze inzichten of over de aanpak van de labs? Contacteer Zara Mommerency van Mediawijs ([email protected]) of Anne Bothmer van Beeld & Geluid ([email protected]).