De selectie van BENEDMO: 23 mediawijsheid interventies
Er is een groot aanbod van mediawijs interventies die betrekking hebben op desinformatie. BENEDMO identificeerde ruim 120 Nederlandstalige interventies van ruim 75 verschillende aanbieders. Met deze publicatie wordt een overzicht gemaakt van goed bruikbare materialen (lespakketten, spellen, video’s etc.) die Vlaamse en Nederlandse mediawijs professionals in hun programma’s over desinformatie kunnen implementeren.
BENEDMO beveelt de volgende 23 mediawijsheid interventies aan:
- What’s New?
- Fake news: what’s in a name?
- Kritikat
- EDUbox: Nepnieuws
- Bad News
- HUMAN: echt vs. nep
- Betrouwbare info of toch fake?
- NPO Kennis: Hoe herken je nepnieuws?
- Help! Mijn kind stelt vragen over nieuws
- Isdatechtzo.nl
- Nieuws in de klas Vlaanderen (Lespakketten)
- #Waarzeggers
- MBO Mediawijs (Lespakketten Mediawijsheid)
- De Babbelbox
- De Korte Cursus Manipulatie
- Nieuws in de Klas Nederland (Lesmodules)
- Harmony Square Game
- Medialogica in de Klas (SchoolTV)
- Verwarrend Nieuws
- De Club van de Lelijke Kinderen
- De Schaal van M
- Catpark Game
- Quiz Mediawijsheid
Aanvullend tipt BENEDMO de in het project (door)ontwikkelde interventie:
Over de selectieprocedure
Hoewel er meerdere overzichten van (educatief) aanbod zijn, is het voor een leerkracht/leraar, bibliothecaris, jeugdwerker of andere mediawijs professional niet gemakkelijk om inzicht te verkrijgen in de bruikbaarheid van al deze interventies. Daarnaast is er geen algemeen erkend kwaliteitsframework of keurmerk waarmee dit soort materialen worden beoordeeld. Om hen te helpen selecteerde BENEDMO aan de hand van bepaalde criteria en op basis van praktische ervaring uit het BENEDMO-netwerk een aantal interventies die een aanbeveling verdienen. Deze criteria zijn:
- Het materiaal is gratis
Dit betekent dat het zonder betaling, in sommige gevallen met een speciale inlog, is te gebruiken en/of downloaden. Hiermee spelen financiële middelen geen rol in de toegankelijkheid van educatieve lesmaterialen. - Het materiaal is makkelijk inzetbaar
Dit betekent dat het direct bruikbaar is, een duidelijke handleiding heeft en geen lange opleiding vergt. - Het materiaal is herkenbaar voor doelgroep
Onderwerpen en definities worden begrijpelijk gemaakt en toegankelijk gepresenteerd aan de hand van beeldmateriaal of casussen die aansluiten bij de belevingswereld van de beoogde doelgroep. - Het materiaal is bruikbaar in diverse settings
Dit betekent dat het te gebruiken is op scholen, tijdens 1-op-1 begeleiding en jeugdwerk. - Het materiaal kan (door leerkracht, jeugdwerker, bibliotheekmedewerker, etc.) naar een eigen context aangepast worden
Voor bv. lesmateriaal en affiches is een creative commons license essentieel. Voor video’s geldt dat de video’s “deelbaar” zijn. - Het materiaal is tijdloos.
Dit betekent dat de interventie niet specifiek gebonden is aan één event, zoals bijvoorbeeld de coronacrisis. Wel kunnen dergelijke casussen als voorbeeld worden gegeven.
Omdat het een Vlaams-Nederlandse samenwerking betreft worden in deze inventarisatie zowel Vlaamse als Nederlandse interventies opgenomen.
Interventies die niet voldoende betrekking bleken te hebben op nieuwswijsheid of desinformatie, zoals tools over phising en veilig internetten, zijn buiten beschouwing gelaten. Materialen die geen handvatten voor begeleiding bieden aan mediawijsprossionals en docenten, zijn afgevallen.
Over de beoordelingsprocedure
De overgebleven interventies zijn voorgelegd aan een panel van onderwijs- en mediawijsheid deskundigen uit het BENEDMO netwerk. De klankbordgroep is gevraagd om de materialen kritisch te bekijken en zichzelf de volgende vragen te stellen:
- Definitie: Worden definities gerelateerd aan desinformatie volgens jou juist beschreven in dit materiaal?
- Bruikbaarheid: Denk je dat dit materiaal door de doelgroep en hun begeleiders makkelijk inzetbaar is?
- Doelgroep: Sluit dit materiaal volgens jou aan bij de beoogde doelgroep?
- Werkvorm: Past dit materiaal volgens jou een werkvorm toe die tot de verbeelding spreekt? Denk aan indicatoren zoals interactiviteit, plezier en uitdaging?
- Leerdoelen: Draagt het materiaal volgens jou voldoende bij aan de beoogde leerdoelen?
- Competenties: Draagt dit materiaal volgens jou bij aan de ontwikkeling van de mediawijsheid- competenties, zoals het doorgronden, kunnen reflecteren en discussiëren over media?
Per vraag hebben de leden van de klankbordgroep punten toegekend (1 tot 5). Hun scores hebben zij schriftelijk toegelicht. Materiaal dat een 3 of hoger scoorde wordt toegevoegd aan de selectie van BENEDMO. Experts hebben geen materialen beoordeeld die zij zelf hebben aangedragen of ontwikkeld.
Klankbordgroep
- Sanne Hermans: Projectmedewerker Mediawijs
- Tim van Lier: Product Owner VRT educatie
- Niels Wanner: Redacteur Netwerk Mediawijsheid, Docent ‘T for Tech’
- Dominique Noordhuis: Ontwikkelaar educatief aanbod Beeld en Geluid
- Roos Lambooij: Ontwikkelaar educatief aanbod Beeld en Geluid
Twee rondes
De selectie is in twee rondes uitgevoerd. De eerste selectie is gedaan op basis van een database die in juli 2022 is samengesteld. In december 2023 is de database uitgebreid met recent ontwikkelde materialen en materialen die betrekking hebben op het vergroten van nieuwswijsheid. Die waren in de eerste ronde immers buiten beschouwing gelaten, maar werden wel essentieel geacht voor het vergroten van de weerbaarheid tegen desinformatie. De uitbreiding van de database (ronde twee) is gedaan op basis van een uitvraag bij mediawijsheid experts binnen het BENEDMO consortium en actief zoekwerk. De aangevulde interventies zijn daarna volgens dezelfde procedure beoordeeld als de interventies van de eerste ronde.
Rapporten
Lees hier het rapport over de selectieprocedure: De tien Mediawijsheid interventies.
Lees hier een analyse van het totale aanbod van mediawijsinterventies met betrekking tot desinformatie.
Beide rapporten zijn geschreven op basis van de database die in juli 2022 is samengesteld.